میدان نفتی آزادگان
میدان نفتی آزادگان داستان پر فراز و نشیبی دارد. پیشینه‌ی عملیات اکتشافی در این میدان به سال 1355 باز می‌گردد. پروژه‌ای نیمه‌تمام در دهه‌ی 1370 بار دیگر از سر گرفته شد و در سال 1378 پس از کشف یک میدان عظیم نفتی این میدان آزادگان نام گرفت. کارشناسان برآورد کرده بودند که این میدان حدود ده درصد از ذخیره‌ی کل قابل‌استحصال کشور را در خود جای داده است. میدان آزادگان بسیار گسترده بود و به‌همین‌دلیل به دو بخش آزادگان شمالی و جنوبی تقسیم شد.
توسعه‌ی میدان و به تولید رساندن آن به سرمایه‌ی زیادی نیاز داشت و به‌سرعت مذاکره با شرکت‌های خارجی آغاز شد. در سال 1382 رئیس‌جمهور ژاپن سفری به ایران داشت. پس از این سفر بود که قرارداد طرح توسعه‌ی میدان آزادگان بین شرکت نیکو (25 درصد) و شرکت ژاپنی INPEX (75 درصد) منعقد شد.
برای کاسته شدن از شدت فشارهای بین‌المللی، شرکتی با عنوان ADP و به‌شکل زیرمجموعه‌ی شرکت انپکس تأسیس شد و سهام شرکت ژاپنی به این شرکت انتقال یافت. با در نظر گرفتن شرایط بین‌المللی، رابرت زولیک و رابرت جوزف، معاونان وزارت خارجه آمریکا، مأمور شدند ژاپن را از توسعه‌ی آزادگان منصرف کنند.
شریک ژاپنی خیلی زود تسلیم شد و 65 درصد از سهام شرکت ADP به شرکت نیکو انتقال یافت و سهم ایران از قرارداد به 90 درصد رسید. ژاپنی‌ها قبل از خروج از ایران، بیشتر تجهیزات را خریداری کرده و مطالعات پایه‌ای را انجام داده بودند.
ادامه‌ی پروژه به مناطق نفت‌خیز جنوب واگذار شد. فاز اول توسعه با ظرفیت تولید 45 هزار بشکه نفت‌خام در روز به بهره‌برداری رسید.
کارشناسان نفت‌خیز جنوب معتقد بودند که بین اطلاعاتی که آن‌ها از مطالعه‌ی میدان به‌دست آوردند و اطلاعات به‌دست‌آمده توسط ژاپنی‌ها اختلاف فاحشی وجود دارد. غلامرضا حسن‌بیگلو از مدیران شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، در این باره چنین می‌گوید: «درباره‌ی توسعه‌ی میدان نفتی آزادگان اختلاف فاحشی میان اطلاعات ما و ژاپنی‌ها وجود داشت. وجود اختلاف بین اطلاعات پیش و پس از تولید در یک میدان نفتی طبیعی است، اما در این میدان موارد اختلاف و میزان آن بسیار زیاد بوده است، چنانکه طراحی آن‌ها برای توسعه‌ی میدان بر اساس اطلاعات اولیه بوده، اما اطلاعاتی که پیش از تولید به‌دست آمد، تفاوت زیادی با اطلاعات اولیه داشت.»
پس از بهره‌برداری از فاز اول، توسعه‌ی فاز دوم با مشکلات جدی روبه‌رو شد. نبود سرمایه‌ی لازم و نیاز به تکنولوژی روز و به‌ویژه ضرورت استفاده از فرازآوری مصنوعی و ازدیاد برداشت در آینده از مشکلات اصلی بود.
شرکت متن که کارفرمای پروژه بود، با امضای قرارداد با شرکت چینی CNPCI، توسعه‌ی میدان را کلید زد. از همان ابتدای کار، چینی‌ها بر سر روش ازدیاد برداشت با کارشناسان شرکت متن اختلاف پیدا کردند و سرانجام نظر چینی‌ها غالب شد. بااین‌حال، آن‌ها مدام انجام کارها را به تأخیر می‌انداختند. تا پایان سال 1392، فقط 12 چاه بدون تکمیل حفاری شدند و حفاری چهار حلقه چاه نیز نیمه‌تمام ماند. پس از دو اخطار که نتیجه‌ای در پی نداشت، شرکت چینی از ادامه‌ی کار خلع‌ید شد. خلع‌ید شرکت چینی انتقادات زیادی به‌همراه داشت، اما زنگنه در جلسه‌ی رأی اعتماد دولت دوازدهم در مرداد 1396 این‌چنین پاسخ داد: «یک نفری آمده و یک قراردادی را داشت انجام می‌داد ولیدر حیطه‌ی قراردادش وظایفش را انجام نمی‌داد، ما را معطل کرده بود، سر کار گذاشته بود. از وقتی که ما آن کار را قطع کردیم، خودمان رفتیم کار کردیم و تولیدمان در آنجا بالا رفت.»
کارشناسان داخلی ادامه‌ی کار را بر عهده گرفتند. در شرایطی که هیچ شرکت بین‌المللی حاضر به همکاری نبود، شرکت ملی نفت با کمک صندوق توسعه‌ی ملی کار را به سرانجام رساند. انجام حفاری بر عهده‌ی شرکت ملی حفاری بود. سرانجام، طرح توسعه‌ی میدان آزادگان جنوبی به ثمر رسید و در سال 1398 ظرفیت تولید از 40 هزار بشکه در روز به 140 هزار بشکه در روز افزایش یافت.
منابع
- وب‌سایت شرکت نفت و گاز اروندان، معرفی میدان نفتی آزادگان؛
- مشعل، شماره 312، 11 شهریور 1385؛
- خبرگزاری شانا، 20 مرداد 1399؛
- نگاه کنید به: هندسه‌ی نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب، صص 216-217؛
- نگاه کنید به: هندسه‌ی نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب، صص 161-162؛
- مشروح مذاکرات مجلس، 28 مرداد 1396؛
- خبرگزاری شانا، 20 مرداد 1399.
ما به سوالات شما پاسخ می دهیم