مصر، هاب جدید هیدروژن سبز: پروژه ۵۲۰ میلیون دلاری Scatec

مقدمه

پروژه هیدروژن سبز مصر شرکت Scatec، یکی از برجسته‌ترین ابتکارات در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در خاورمیانه، اخیراً به یک نقطه عطف کلیدی رسیده است و می‌توان گفت مصر هاب جدید هیدروژن سبز است. بر اساس بیانیه رسمی Scatec در ۱۱ جولای ۲۰۲۴، این پروژه – که با همکاری Fertiglobe، Orascom Construction، صندوق حاکمیتی مصر و شرکت انتقال برق مصر اجرا می‌شود – یک قرارداد خرید ۲۰ ساله آمونیاک سبز با Hintco در آلمان امضا کرده است. این قرارداد بر اساس جایزه اولین حراج H2Global به دست آمده و نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در تولید و صادرات هیدروژن سبز از مصر به اروپا است. پروژه با تمرکز بر تولید هیدروژن از منابع بادی و خورشیدی، نه تنها به اهداف زیست‌محیطی مصر کمک می‌کند، بلکه امنیت انرژی اروپا را تقویت کرده و کاهش انتشار CO₂ معادل انتشار سالانه ۶۲,۰۰۰ خودرو را به همراه دارد. ارزش کل پروژه حدود ۵۲۰ میلیون دلار است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۷ عملیاتی شود. این مطلب، تلفیقی از مطالعه موردی OECD در سال ۲۰۲۴ و بیانیه اخیر Scatec است که جزئیات فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی پروژه را پوشش می‌دهد. منبع اطلاعات این یادداشت این لینک و این لینک است.

توضیح پایه‌ای پروژه

پروژه هیدروژن سبز مصر با هدف تولید آمونیاک سبز و صادرات آن به کاربران نهایی اروپایی راه‌اندازی شده است. این پروژه در منطقه عین السخنا، واقع در منطقه اقتصادی کانال سوئز (SCZONE)، قرار دارد که به دلیل موقعیت استراتژیک خود – از جمله نزدیکی به مناطق صنعتی، کارخانه‌های نمک‌زدایی آب دریا و دسترسی آسان به بندر عین السخنا – برای توسعه هیدروژن سبز ایده‌آل است. SCZONE به عنوان هاب اصلی صنایع هیدروژن سبز مصر شناخته می‌شود و این پروژه اولین کارخانه هیدروژن سبز در آفریقا است.

این پروژه توسط شرکت نروژی Scatec – متخصص در انرژی تجدیدپذیر – رهبری می‌شود و شامل یک تأسیسات الکترولیزر ۱۰۰ مگاواتی (همراه با دارایی‌های برق تجدیدپذیر و منابع آب) و یک کارخانه موجود تولید آمونیاک با فرآیند هابر-بوش است. برق مورد نیاز از یک مزرعه بادی خشکی ۲۰۳ مگاواتی در رس غریب (نزدیک دریای سرخ) و یک نیروگاه فتوولتائیک خورشیدی جدید ۷۰ مگاواتی در بنبان (جنوب مصر) تأمین می‌شود، که مجموعاً حدود ۲۷۰ مگاوات ظرفیت تجدیدپذیر را تشکیل می‌دهد. شبکه برق ملی مصر برای انتقال برق به سایت تولید استفاده خواهد شد. آمونیاک از طریق یک خط لوله ۷ کیلومتری به بندر عین السخنا منتقل و توسط Fertiglobe international Trading به بندر روتردام ارسال می‌شود. سپس، Hintco آن را در دسته‌های ۵۰۰ تنی از طریق حراج‌های سالانه به فروش می‌رساند.

تولید سالانه پروژه حدود ۱۳,۰۰۰ تن هیدروژن سبز و تا ۷۴,۰۰۰ تن آمونیاک سبز است (کمی بالاتر از تخمین اولیه ۷۰,۰۰۰ تن). تولید آمونیاک سبز از ۱۹,۵۰۰ تن در سال ۲۰۲۷ آغاز می‌شود و از سال ۲۰۲۸ به ۴۰,۰۰۰ تن در سال می‌رسد. ارزش کل پروژه حدود ۵۲۰ میلیون دلار است و ساخت و نصب الکترولیزرها تا سال ۲۰۲۷ ادامه خواهد یافت. این پروژه همچنین فرصت‌های شغلی قابل توجهی ایجاد می‌کند: حدود ۱,۲۵۰ شغل در مرحله ساخت و تا ۸۰ شغل در مرحله عملیات و نگهداری، که به توسعه اقتصادی محلی کمک می‌کند.

پیشرفت اخیر: قرارداد ۲۰ ساله خرید

در ۱۱ جولای ۲۰۲۴، Scatec اعلام کرد که پروژه به نقطه کلیدی رسیده است. Fertiglobe یک قرارداد خرید آمونیاک سبز با Hintco (زیرمجموعه H2Global) از طریق اولین حراج H2Global امضا کرده است. این حراج، که توسط دولت فدرال آلمان با بودجه ۴.۴۳ میلیارد یورو حمایت می‌شود، هدف تحویل حدود ۳۹۷ کیلوتن آمونیاک سبز تا سال ۲۰۳۳ را دارد. قرارداد ۲۰ ساله، که در کنفرانس سرمایه‌گذاری مصر-اتحادیه اروپا در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۴ امضا شد، تولید هیدروژن سبز را اقتصادی‌تر می‌کند و ریسک‌های بازار را کاهش می‌دهد.

این توافق بر اساس مکانیسم H2Global است که از “قرارداد برای تفاوت” (Contract-for-Difference) استفاده می‌کند تا تفاوت قیمت عرضه و تقاضا را جبران کند. این مکانیسم اطمینان سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند و به توسعه بازار هیدروژن سبز کمک می‌کند. مراحل بعدی شامل انتخاب تأمین‌کننده الکترولیزر و تکمیل تأمین مالی است، با بسته مالی در نیمه اول ۲۰۲۵ پیش‌بینی‌شده. این پیشرفت، پروژه را به سمت تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری (FID) در نیمه اول ۲۰۲۵ سوق می‌دهد.

دلیل پروژه و اهمیت استراتژیک

این پروژه بخشی از استراتژی ملی مصر برای افزایش ظرفیت هیدروژن سبز است، که توسط منابع انرژی تجدیدپذیر فراوان (سهم ۱۲ درصد در تولید برق در ۲۰۲۰/۲۰۲۱) و موقعیت جغرافیایی استراتژیک برای صادرات به کشورهای مدیترانه‌ای از طریق کانال سوئز پشتیبانی می‌شود. این ابتکار با برنامه‌های اروپا برای واردات ۱۰ میلیون تن هیدروژن سبز تا سال ۲۰۳۰ همخوانی دارد و مصر را به هاب جهانی آمونیاک سبز تبدیل می‌کند.

استراتژی ملی هیدروژن کم‌کربن مصر هدف تولید ۹.۲ میلیون تن هیدروژن سبز تا ۲۰۴۰ (۳.۶ میلیون تن داخلی و ۵.۶ میلیون تن صادراتی) با سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد دلار را تعیین کرده است. پروژه همچنین به کاهش انتشار CO₂ کمک می‌کند و امنیت انرژی اروپا را تقویت می‌نماید. طبق نقل‌قول Terje Pilskog، مدیرعامل Scatec، این پروژه رقابت‌پذیری تولید هیدروژن سبز در مصر را نشان می‌دهد و نقش دولت مصر در حمایت از آن را برجسته می‌کند.

Ahmed El-Hoshy، مدیرعامل Fertiglobe، تأکید کرد که این جایزه گام مهمی برای FID در نیمه اول ۲۰۲۵ است و رهبری Fertiglobe در محصولات کم‌کربن را تأیید می‌کند. Waleid Gamal Eldien، رئیس SCZONE، این قرارداد را شاهدی بر رهبری مصر در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در پروژه‌های سبز دانست.

حاکمیت و شرکا

پروژه توسط Egypt Green Hydrogen S.A.E رهبری می‌شود، کنسرسیومی متشکل از:

• Scatec ASA: توسعه‌دهنده اصلی با ۵۲ درصد سهام، ارائه‌دهنده خدمات EPC (با Orascom)، O&M و مدیریت دارایی.
• Fertiglobe: بزرگ‌ترین تولیدکننده کودهای نیتروژنی در MENA، مسئول تولید و تجارت آمونیاک سبز.
• Orascom Construction: پیمانکار جهانی، مسئول کارهای محلی با فناوری پیشرفته.
• صندوق حاکمیتی مصر: سرمایه‌گذار در انرژی پاک برای اهداف انتشار صفر.
• شرکت انتقال برق مصر: مسئول انتقال برق از طریق شبکه ملی.

Scatec در سال ۲۰۲۳ به ظرفیت ۴,۷۲۸ مگاوات رسیده و هدف سرمایه‌گذاری سالانه ۵۰-۷۰ میلیون دلار در تجدیدپذیرها را دارد. نقل‌قول‌ها از مدیران EIB، EBRD، DEG و BII حمایت بین‌المللی از پروژه را نشان می‌دهند.

مدل کسب‌وکار و شرایط بازار

قیمت خالص محصول ۸۱۱ یورو به ازای هر تن آمونیاک و قیمت کل ۱۰۰ یورو به ازای هر تن NH₃ (شامل حمل‌ونقل) تعیین شده است. رویکرد Contract-for-Difference به Scatec اجازه فروش با قیمت پایین‌تر عرضه را می‌دهد، با جبران تفاوت توسط Hintco. این مکانیسم ریسک‌های بازار اولیه را مدیریت می‌کند و حراج ۷ ساله تا توسعه بازار ادامه دارد.

در حال حاضر، هیدروژن سبز اقتصادی نیست، اما مکانیسم‌هایی مانند تنظیم مرز کربن EU سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کنند. H2Global حمایت مالی برای تولید رقابتی فراهم می‌کند. مصر موقعیت عالی دارد: گسترش تجدیدپذیرها، چارچوب قانونی (قانون تشویق هیدروژن سبز با اعتبارات ۳۳-۵۵ درصد) و کمک‌های فنی مانند مطالعه EBRD ریسک‌ها را کاهش می‌دهد.

تأمین مالی و درس‌های آموخته‌شده

پروژه بر تأمین مالی عمومی-خصوصی تکیه دارد: EBRD (۸۰ میلیون دلار سهام)، DFC (۵ میلیون دلار)، KfW، EIB و BII. H2Global با ۴۴۳ میلیون دلار اضافی هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. بسته مالی تا نیمه ۲۰۲۵ نهایی می‌شود.

درس‌ها:

• حمایت مالی بلندمدت: مکانیسم‌هایی مانند H2Global (قراردادهای ۷ ساله عرضه) ریسک‌ها را کاهش می‌دهد.
• زیرساخت و لجستیک: بهره‌برداری از بندر عین السخنا و شبکه برق پروژه را عملیاتی می‌کند.
• تعهد قوی: حمایت دولت مصر و شرکا موفقیت را تضمین می‌کند.

جدول شاخص‌های کلیدی پروژه

نتیجه‌گیری

پروژه Scatec نه تنها اولین کارخانه هیدروژن سبز آفریقا است، بلکه شاهدی بر پتانسیل مصر در صادرات به اروپا است. قرارداد ۲۰ ساله H2Global اقتصادی بودن آن را تأیید می‌کند و به گذار انرژی جهانی کمک می‌نماید. با تمرکز بر فناوری‌های تجدیدپذیر، این پروژه می‌تواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد، اما نیاز به حمایت‌های بیشتر برای غلبه بر چالش‌های اقتصادی دارد.