میدان‌های نفتی ایران
از زمان کشف میدان نفتی هفتکل از سال 1908 تا 1928، همه‌ی نفت ایران از میدان مسجد سلیمان استخراج می‌شد. از سال 1930 تا 1938 میادین بزرگی چون گچساران، آغاجاری، لالی و نفت سفید کشف شدند. ضمن‌آن‌که کشف نفت در میدان لالی اولین اکتشاف در مخزن بنگستان بود. در سال 1927 شرکت نفت انگلیس و عراق میدان نفتخانه را در عراق کشف کرد که نیمی از این میدان در ایران قرار داشت و اکنون میدان نفت شهر خوانده می شود. با کشف این هفت میدان نفتی، حوزه‌ی قراردادی شرکت نفت سابق انگلیس و ایران، به یکی از مهم ترین مناطق نفت خیز در جهان بدل شد.
در دوران فعالیت شرکت نفت ایران و انگلیس، کارشناسان این شرکت در نواحی مکران، قشم، بندرعباس، بوشهر، کوه موند، دهلران، زیلویی، اهواز، گچساران، هفتکل و آغاجاری فعالیت های اکتشافی متعددی داشتند.
در دهه‌ی 1920 برای نخستین بار عملیات گرانی سنجی و مغناطیس سنجی در چارچوب مطالعات اکتشافی صورت گرفت و در سال 1928 برای اولین بار عملیات لرزه نگاری اکتشافی در ناحیه‌ی مسجد سلیمان اجرا شد و سرانجام کنراد و مارسل شلمبرژه در چاه اکتشافی لالی-1 اولین نمودار الکتریکی را در سال 1938 ثبت کردند. (اکتشاف و تولید شماره‌ی 93)
در سال 1951 با ملی شدن صنعت نفت ایران، شرکت نفت انگلیس و ایران، خلع ید و شرکت ملی نفت ایران تأسیس شد. در 1954 با انعقاد قرارداد با کنسرسیومی متشکل از چند شرکت بزرگ نفتی، عملیات اکتشافی گسترده ای در دو دهه‌ی 1960 و1970 در حوضه‌ی رسوبی زاگرس آغاز شد. در این دوره تعداد میادین نفتی کشف شده‌ی حوضه‌ی رسوبی زاگرس به بیش از 50 میدان رسید که از‌آن‌جمله می توان به میادین اهواز، مارون، کرنج، پارسی، منصوری، کوپال، آب تیمور، لب سفید و مخزن بنگستان میدان آغاجاری اشاره کرد.
در طول ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی، در مجموع ۷۳ میدان نفت و گاز کشف شده است، همچنین ۳۶ لایه‌ی جدید در میدان‌های کشف‌شده پیشین شناسایی شده و با حفر چاه‌های جدید حجم هشت لایه‌ی مخزنی نیز در این مدت افزایش یافته است.
۴۵ درصد از مجموع ذخایر نفتی کشف‌شده توسعه نیافته است که این میزان در بخش گاز به ۷۷ درصد می‌رسد. این آمار، همچنین، اطمینان‌خاطر و حق انتخاب کافی برای صنعت نفت و کشور در زمینه‌ی توسعه‌ی میدان‌های نفتی و گازی ایجاد می‌کند.
در مهر‌ماه سال 1396 مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران گفت: «184 میدان مشتمل بر 390 مخزن در کشور وجود دارد که از این تعداد، 171 مخزن توسعه یافته یا در حال توسعه است و 209 مخزن هم توسعه نیافته است. متوسط ضریب بازیافت مایعات و میعانات گازی 51 درصد و متوسط ضریب بازیافت گاز نزدیک به 70 درصد است. عمده‌ی ذخایر نفتِ درجایِ ایران، بالغ بر 300 میلیارد بشکه، در سازند آسماری قرار دارد که در این میان، حدود 50 میلیارد بشکه از ذخایر قابل‌برداشتِ میدان باقی مانده است. در سال 1395 تعداد میادین فعال نفتی 74 میدان بود.»
همچنین مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت به گروه بنگستان اشاره کرد و گفت: «عمده مشکل ما در اینجاست که با وجود 280 میلیارد بشکه نفتِ درجا، ضریب بازیافت نفت در آن کمتر از 15 درصد است و 33 میلیارد بشکه از ذخایر قابل‌برداشت این میدان باقی مانده؛ انتظار داریم با استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت، ضریب بازیافت افزایش یابد. به گفته‌ی زبیدی، ذخیره‌ی نفتِ درجایِ سازند خامی نیز بالغ بر 126.5 میلیارد بشکه و ضریب بازیافت آن 17.15 درصد است.
منابع نفتی خشكی و دریایی
مناطق نفت‌خیز جنوب بزرگ‌ترین تولیدكننده‌ی نفت ایران به‌شمار می‌آیند. پس از حفر اولین چاه نفتی خاورمیانه در مسجد سلیمان در سال 1287 هجری شمسی تاکنون، این شركت کانون تحول و توسعه‌ی فناوری‌های جدید به‌منظور استخراج و تولید نفت و گاز بوده است كه راهبری بیش از50 مخزن هیدروكربوری بزرگ و كوچک را در گستره‌ای افزون بر 400 هزار كیلومتر مربع در استان خوزستان و بخش‌هایی از استان فارس، كهگیلویه و بویراحمد و بوشهر بر عهده داشته است.
بیشتر میادین فعال در حوزه‌ی عملیاتی مناطق نفت‌خیز جنوب، هر كدام دارای 3 گروه مخزن هیدروكربوری: مخزن آسماری نزدیک به سطح زمین كه از منابع عظیم نفتی برخوردار است، پس‌از آن گروه بنگستان (شامل مخازن ایلام و سروک) و آخرین و عمیق‌ترین لایه، مخزن خامی كه دارای فشار بسیار بالا است و تاکنون به‌دلیل عمق زیاد و خصوصیات مخزنی توسعه نیافته است.
متخصصان شرکت نفت خزر از سال ۱۳۷۷ با انجام مطالعات وسیع ژئوفیزیکی، زمین‌شناسی و مهندسی نفت به نتایج مثبتی به لحاظ وجود منابع غنی هیدروکربور در بخش جنوبی آب‌های عمیق دریای خزر پی بردند. بر اساس مطالعات انجام شده، ۴۶ ساختار کوچک و بزرگ نفتی که با ذخایر بالغ بر ۴۸ میلیارد بشکه نفت و گاز در اعماق بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ متر قرار دارند، شناسایی شده است (شانا 292629). برخی کارشناسان حجم نفت قابل‌استحصال از میدان‌های نفتی دریای مازندران را 500 میلیون بشکه نفت ارزیابی کرده‌اند (دنیای اقتصاد، خبر ۳۴۹۹۰۳۰).
در سال 1395 مدیر شرکت نفت فلات قاره اعلام کرد: «از مجموع ذخایر قابل‌برداشت نفت کشور در خلیج فارس حدود هفت میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه نفت برداشت شده است،» او در ادامه اظهار داشت: «از این میزان حدود هشت میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه‌ی دیگر نفت خام از میادین موجود قابل‌برداشت خواهد بود.»
در سال 1399 مدیر امور فنی شرکت نفت فلات قاره ایران علی خواجوی اعلام کرد: «پس از مطالعات انجام شده در ۴ میدان بهرگانسر، هندیجان، نوروز و ابوذر که همگی در آب‌های خلیج فارس قرار دارند، بیش از ۷۴۰ میلیون بشکه نفت به ذخایر نفت کشور اضافه شد که 217 میلیون بشکه نفت از آن قابل‌استحصال است.
بنابر گزارشات ارائه‌شده حجم قابل‌استحصال نفت از میدان‌های نفتی خلیج فارس برای شرکت ملی نفت ایران بیش از هشت میلیارد و چهارصد میلیون بشکه نفت خواهد بود.
در آبان سال 1398 کشف یک میدان نفتی جدید در استان خوزستان، رتبه‌ی ایران را در فهرست کشورها بر پایه‌ی ذخایر نفتی اثبات‌شده، ارتقا داد. براساس آمار منتشرشده از وضعیت ذخایر درجایِ نفت خام در سال ۲۰۱۸، ونزوئلا با ۳/۳۰۳ میلیارد بشکه ذخایر درجایِ نفت خام، ۵/۱۷ درصد از کل منابع نفتی دنیا را در اختیار داشت که بیشترین سهم در میان تمام کشورهای نفت‌خیز به‌شمار می‌رفت.
عربستان سعودی با داشتن ۷/۲۹۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام اثبات‌شده که ۲/۱۷ درصد از کل ذخایر نفت خام دنیا را تشکیل می‌داد، رتبه‌ی دوم را به خود اختصاص داده بود. ایران تا پیش از کشف میدان نفتی جدید در خوزستان، ۶/۱۵۵ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت خام را در اختیار داشت که برابر با ۹ درصد از کل این ذخایر در سراسر دنیا بود. اما در سال 1398 با افزوده شدن ۵۳ میلیارد بشکه‌ی دیگر به این ذخایر اثبات‌شده، مجموع آن به ۶/۲۰۸ میلیارد بشکه و سهم ایران به حدود ۱۲ درصد رسید.
به‌این‌ترتیب کانادا با ۸/۱۶۷ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت خام، یک رتبه نزول پیدا کرده و پس از ایران در جایگاه چهارم بزرگ‌ترین کشورهای دارای ذخایر نفت خام قرار می‌گیرد. در آمار رسمی سایت اوپک نیز ذخایر نفتی ایران 208 میلیارد و ششصد میلیون بشکه درج شده است.
Sources:
http://ekteshaf.nioc.ir/article-1-202-fa.html
https://www.shana.ir/news/279003
https://www.mop.ir/portal/home
ما به سوالات شما پاسخ می دهیم