نگاهی به آمار سالانه‌ی انرژی

در سال ۲۰۲۰ میلادی، اگرچه اقتصاد جهانی تحت‌ تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا قرار گرفت، منابع تجدیدپذیر انرژی، بادی و خورشیدی به رشد سریع خود ادامه دادند. تولید خودروهای برقی با استقبال مصرف‌کنندگان فزونی گرفت.

گزارش انرژی  2021 شرکت BP حاکی از افزایش قابل‌توجه مصرف انرژی‌های نوین و روند کاهشی مصرف ذعال‌سنگ و تثبیت نرخ تولید ال‌ان‌جی است. در مقایسه با سال 2019 کشف ذخائر نفتی جدید در برخی کشورها رشد داشته اما رقم کل ثابت مانده است. مقدار تقریبی 1734 میلیارد بشکه نفت ذخائر جهان در سال 2019  به 1732 میلیارد بشکه در سال 2020  کاهش یافته است. ذخائر نفت ایران در دو سال اشاره شده 157.8 میلیارد بشکه بوده است که با رقم اعلام‌شده از سوی اوپک متفاوت است. ذخائر نفتی عربستان سعودی از 297.6 میلیارد بشکه در سال 2019 به 297.5 میلیارد بشکه کاهش یافته است. مطابق پیش‌بینی کارشناسان، اقتصاد انرژی در دهه‌ی آینده شاهد الکتریکی‌شدن، افزایش بهره‌وری انرژی و استفاده‌ی بیشتر از منابع پاک خواهد بود. در بسیاری از کشورها، انرژی خورشیدی فتوولتاییک و بادی با خلاقیت‌های جدید مورد حمایت صندوق‌ها و موسسات مالی و پولی قرار خواهد گرفت. فناوری‌های انرژی پاک، تبدیل به حوزه‌ی جدیدی برای سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی و عرصه‌ای پویا برای همکاری‌ها و رقابت‌های بین‌المللی شده است.

تولید نفت جهان در سال 2020 نسبت به سال 2019 روندی کاهشی داشت. در سال 2019 تولید نفت جهان حدود 94 میلیونو نهصد و شصت هزار بشکه در روز بود که در سال 2020 به رقم 88 میلیون و سیصد و نود و یک هزار بشکه در روز کاهش یافت. 

سهم خاورمیانه از حدود 30 میلیون بشکه در روز در سال  2019 به 27.6 میلیون بشکه در روز در سال 2020 کاهش یافته است.

عربستان سعودی در سال 2020  در خاورمیانه بالاترین رقم تولید نفت روزانه، با حدود 11 میلیون بشکه در روز را به خود اختصاص داد. دیگر تولید‌کنندگان عمده‌ی نفت در جهان در سال 2020 میلادی شامل: آمریکا با تولید 16.4 میلیون بشکه، روسیه با متوسط تولید 10.6 میلیون بشکه، ایران با حدود 3 میلیون بشکه، عراق با حدود 4 میلیون بشکه، امارت متحده‌ی عربی با 3.6 میلیون بشکه، چین با 3.9 میلیون بشکه، کانادا با حدود 5 میلیون بشکه و برزیل با حدود 3 میلیون بشکه در روز بود.

گاز طبیعی وضعیت متفاوتی دارد. در ده سال گذشته تولید و مصرف و در نتیجه تجارت گاز طبیعی فزونی چشم‌گیری یافت. مصارف گسترده؛ از مصرف خانگی تا تولید برق و مواد پتروشیمیایی، این ماده‌ی طبیعی را در ردیف مواد با ارزش اقتصادی بالا قرار داده است. تولید گاز طبیعی در سال 2010 حدود 3150 میلیارد مترمکعب در سال بود که در سال 2020 به رقم 3853 میلیارد متر مکعب رسید.

مهم‌ترین تولیدکننده‌ها در سال 2020؛ آمریکا با 914 میلیارد مترمکعب، روسیه با حدود 638 میلیارد مترمکعب، ایران با 250 میلیارد مترمکعب، قطر با حدود 171 میلیارد مترمکعب و چین با 194 میلیارد مترمکعب در سال بودند.

درباره‌ی گاز ایران لازم به توضیح است که بنا به اعلام مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران در 14 فروردین 1400 در کفتگو با شانا، مصرف کل گاز طبیعی ایران در سال ۹۹،  از مجموع ۲۳۳ میلیارد مترمکعب مصرف گاز طبیعی کشور، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۲۴ میلیارد مترمکعب سهم صنایع عمده و ۶۶ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص‌یافته به نیروگاه‌ها بوده است. همچنین براساس منبع بالا، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در 8 بهمن 1399 اعلام کرد که تولید سالانه‌ی گاز کشور در افق ۱۴۲۰ به ۵۰۰ میلیارد مترمکعب می‌رسد، از این رو ضرورت دارد با اصلاح قوانین و فرهنگ‌سازی برای بهینه‌سازی مصرف بتوان ۳۵۰ میلیارد دلار درآمد برای کشور به‌دست آورد. حسن تربتی مدیرعامل شرکت ملی گاز در ادامه گفت: «اگر بخواهیم ارزش آن را با قیمتی که در اقتصاد استفاده می‌شود حساب کنیم و گاز را مترمکعبی ۲۰ سنت در نظر بگیریم، در طول ۲۰ سال ارزش اقتصادی این بهینه‌سازی حدود ۳۵۰ میلیارد دلار خواهد بود، به‌این‌معنی که اگر آنچه از بهینه‌سازی حاصل می‌شود را به پول تبدیل کنیم ۳۵۰ میلیارد دلار برای کشور خلق ثروت می‌شود.» آمارهای رسمی نشان می‌دهد درآمد کشور از محل صادرات گاز در 1399 شصت درصد نسبت به مدت‌زمان مشابه در سال ۹۸ کاهش یافته است. براساس آمارهای رسمی گمرک در ۱۲ ماهه‌ی سال ۹۹، بالغ بر ۲ میلیارد و ۶۵۱ میلیون دلار گاز طبیعی صادر شد.

ال‌ان‌جی گاز طبیعی مایع‌شده و متراکم‌شده است که بدون استفاده از خط‌لوله به بازارهای دوردست حمل می‌شود. برای تولید و حمل گاز مایع به فناوری و دانش ویژه و سرمایه‌ی بسیار نیاز دارد. در مقابل ارزش اقتصادی قابل توجه‌ای پدید می‌آورد. ایران تاکنون به‌رغم تلاش در سه پروژه، نتوانسته فرآیند نهایی را به‌دست آورد. در مجموعه محدودیت‌های علمی و سرمایه‌ای است که انتقال گاز با خط‌لوله به کشورهای همسایه، اولویت فعلی ایران شده است. برخی برآوردها حاکی از این است که تا سال ۲۰۳۵ میلادی تجارت ال‌ان‌جی از صادرات گاز با استفاده از خطوط لوله پیشی می‌گیرد. بنایراین ضرورت دارد که ایران مراحل رسیدن به این فناوری را سریع‌تر طی کند و دیپلماسی انرژی فعال‌تری را پیش گیرد. قطر رقیب گازی ایران در خاورمیانه، به یکی از عمده‌ترین صادرکننده‌های جهانی ال‌ان‌جی تبدیل شده است. در بین کشورهای آفریقایی، نیجریه از پیشگامان تولید ال‌ان‌جی است. تولید ال‌ان‌جی در نیجریه از سال  1999 شروع شد.

صادرکنندگان ال‌ان‌جی جهان در سال 2020 عبارتند از  آمریکا، روسیه، پرو، ترینیداد، نروژ، عمان، قطر، امارات متحده، یمن، الجزایر، انگولا، مصر، نیجریه، استرالیا، اندونزی، مالزی، گینه‌ی نو.

مجموع رقم صادرات ال‌ان‌جی در سال یادشده حدود 488 میلیارد مترمکعب بود. صادرات قطر و استرالیا هر یک حدود 106 میلیارد مترمکعب، آمریکا 61.4 میلیارد مترمکعب، روسیه 40.4 میلیارد مترمکعب، نیجریه 28.4 میلیارد مترمکعب، مالزی 32.8 میلیارد مترمکعب در سال 2020  بوده است. مصر در اوج مشکلات فنی و سرمایه ای با کمک شرکت های بزرگ توانست 1.8 میلیارد متر مکعب در سال یاد شده صادر کند.