ال‌‌ان‌جی در ایران و جهان

دسته بندی :

صنعت انرژی

۱۰ تیر ۱۴۰۱

ال‌ان‌جی، گاز طبیعی مایع‌‌شده است که با سرد کردن گاز طبیعی در فشار اتمسفر تا دمای منفی ۱۶2 درجه‌ی سانتی‌گراد به‌دست می‌آید و گاز به مایعی بی‌بو، شفاف و غیرسمی با چگالی حدود ۴۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب تبدل می‌شود. چون حجم آن به یک‌شصتم واحد کاهش می‌یابد، حمل‌ونقل آن اقتصادی و به‌صرفه است. از سوی دیگر، در صورت نشت، به‌سرعت تبخیر و به‌شکل ابر بخار نمایان می‌شود. اشتعال‌پذیری آن نسبت به سایر مواد هیدروکربوری مانند ال‌پی‌جی و گاز طبیعی کمتر و احتمال انفجار آن به‌علت سرد بودن و پایین بودن سرعت سوزش، بسیار ضعیف است.

ایران، به‌رغم داشتن بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان از تولید و صادرات ال‌ان‌جی محروم است. تلاش‌های وزارت نفت در طول سه دهه به‌دلیل محدودیت‌ها نتیجه‌بخش نبوده است. تولید و حمل ال‌ان‌جی به فناوری پیشرفته نیاز دارد؛ چه برای تولید آن در شرایط ویژه برودتی و فشاری و چه تانکرهای ویژه برای حمل آن به اقصی‌نقاط دنیا.

بر اساس آمار سالانه‌ی انرژی شرکت بی‌پی، صادرات ال‌ان‌جی در سال 2010 حدود 4/302 میلیارد مترمکعب بود. این رقم صادراتی، به‌دلیل نیاز جهانی افزایش یافت و در سال 2020 به عدد 9/487 میلیارد مترمکعب رسید. سال 2017، نقطه‌ی عطف صادرات ال‌ان‌جی در جهان بود که با ساخت تأسیسات تولیدی و ترمینالی مبتنی‌بر نیاز بازارهای جهانی رشد قابل‌توجهی یافت و تا سال 2020 روند صعودی خود را حفظ کرد.¹

در سال ۲۰۲۰، کشورهای آمریکا با 4/61، روسیه با 4/40، قطر با 1/106، استرالیا با 2/106 و مالزی با 8/32 میلیارد مترمکعب از عمده‌ترین صادرکنندگان ال‌ان‌جی بوده‌اند. بازار کشورهای آسیا پاسیفیک برای صادرکنندگان ال‌ان‌جی جذابیت فوق‌العاده‌ای دارد. کل حجم واردات جهانی در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۴۸۸ میلیارد مترمکعب بود و سهم واردات منطقه‌ی آسیا پاسیفیک به حدود ۳۴۵ میلیارد مترمکعب می‌رسید. بر اساس منابع مذکور، در سال ۲۰۲۰ میلادی بیشترین حجم واردات جهان ازسوی کشورهای ژاپن، چین، کره‌ی جنوبی و هند صورت گرفته است. ژاپن ۱۰۵، چین ۹۴، کره‌ی جنوبی ۵۵ و هند ۳۵ میلیارد مترمکعب سالانه ال‌ان‌جی وارد می‌کنند. همچنین بر اساس آمار بی‌پی، اروپا در سال یادشده حدود ۱۱۵ میلیارد مترمکعب ال‌ان‌جی وارد کرده است.²

در ده سال اخیر که کاهش گازهای آلاینده در دستور کار بسیاری از کشورها قرار گرفته است، استفاده از ال‌ان‌جی به‌عنوان سوخت وسایل نقلیه‌ی سنگین، کشتی و حمل‌ونقل ریلی روند رو‌به‌رشدی داشت. تقاضای جهانی برای ال‌ان‌جی تا سال ۲۰۴۰ حدود ۷۰۰ میلیون تن برآورد شده است و احتمالاً آسیا حدود ۷۵ درصد از این رشد را به خود اختصاص خواهد داد.³

از سوی دیگر، با در نظر گرفتن پراکندگی منابع گاز طبیعی جهان و دور بودن ذخایر عمده از بازارهای مصرف، صادرات از طریق ال‌ان‌جی به بازارهای دوردست اقتصادی‌تر به نظر می‌رسد، به‌طوری‌که تا سال ۲۰۳۵ میلادی تجارت ال‌ان‌جی از صادرات گاز با استفاده از خطوط لوله پیشی خواهد گرفت.⁴ ایران با وجود داشتن دومین منابع گازی بزرگ جهان سهم چندانی از بازار گاز ندارد. در حال حاضر، اگرچه انتقال گاز از طریق خط‌لوله به کشورهای همسایه در اولویت است، اما برای ورود جدی‌تر به دنیای تجارت گاز، داشتن فناوری ال‌ان‌جی ضرورت دارد.

یکی از مزایای صنعت ال‌ان‌جی این است که در این زمینه مانند نفت و فرآورده‌های نفتی محدود به یک بازار خاص نیستیم. برای مثال با خط‌لوله فقط در کشورهای مسیر و انتهای خط می‌توان صادرات گاز داشت، ولی ال‌ان‌اجی تبدیل به مایع و با کشتی حمل می‌شود. به‌این‌ترتیب تقریباً همه‌ی بازارها را در اختیار خواهیم داشت… مسلماً اگر محدودیتی وجود نداشته باشد و ما امکان جذب سرمایه، فناوری و مدیریت را داشته باشیم و بتوانیم این صنعت را راه‌اندازی کنیم، با رقابت جدی در این بازار مواجه خواهیم شد. هرچند با توجه به اینکه دنیا دغدغه‌ی زیست‌محیطی دارد و به‌دنبال کاهش انتشار کربن و بهبود وضعیت محیط‌ زیست، مخصوصا در کشورهایی مانند چین (که حجم زغال‌سنگ مصرفی بالایی دارند) است، بازار گاز، بازار رو به رشدی خواهد بود.⁵

تلاش ایران برای ورود به بازار ال‌ان‌جی به پیش از انقلاب باز می‌گردد. در سال 1978م/1357ش اقداماتی برای احداث کارخانه‌ی ال‌ان‌جی انجام شد. کارخانه‌ی مربوطه که قرار بود در بوشهر ساخته شود، کالین‌گس (KALINGAS) نامیده شد. ظرفیت این کارخانه ۳ میلیون تن در سال بود و قرار بود کشتی‌هایی با ظرفیت ۱۳۰ هزار مترمکعب ال‌ان‌جی را به بازارهای هدف حمل کنند.⁶ پس از پیروزی انقلاب، این پروژه متوقف شد و تا دهه‌ی 1380 ایران به‌سوی بازارهای ال‌ان‌جی نرفت. در این دهه، احداث سه پروژه با نام‌های ایران ال‌ان‌جی، پرشین ال‌ان‌جی و پارس ال‌ان‌جی در عسلویه با مشارکت کشورهای آلمان، هلند و فرانسه در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت.⁷

از آن میان، تنها پروژه‌ی ایران ال‌ان‌جی کمتر از 50 درصد پیشرفت داشته و دو پروژه‌ی دیگر با خروج شرکت‌های خارجی متوقف شده‌اند. در پروژه ایران ال‌ان‌جی، به‌جای اینکه در ابتدا لایسنس و فناوری مهیا شود، تاسیسات ساخته شدند. به‌این‌معنی که ابتدا نیروگاه برق و تأسیسات جانبی را راه‌اندازی کردند.⁸ پس از درج گزارشی با عنوان «۷ سال بلاتکلیفی طرح ایران ال‌ان‌جی» در خبرگزاری مهر، شرکت مایع‌سازی گاز طبیعی در پاسخ گفت: «دلیل اصلی گرفتار شدن طرح ایران ال‌ان‌جی به چنین سرنوشتی، مربوط به سال ۱۳۸۵ است که به‌جای توسعه‌ی یکپارچه‌ی طرح، آن را به پروژه‌های EPC کوچک‌تر تقسیم و به‌صورت جزیره‌ای و مستقل از یکدیگر اجرا کرده‌اند. خارج شدن توسعه‌ی طرح از مسیر و روش پیش‌بینی‌شده در طراحی پایه، سبب به‌هم‌ریختگی و به سرانجام نرسیدن آن در فرصت مناسب هفت‌ساله‌ (۸۵ الی ۹۲) و حتی پس از آن شده است.»⁹

تکمیل این پروژه به فناوری و تجهیزات خارجی نیاز دارد و فعلاً راه درازی تا پایان در پیش است. با حل و فصل برجام امید می‌رود توسعه‌ی این صنعت شتاب گیرد و سهم ایران در بازار ال‌ان‌جی جهان شکل مطلوبی به خود بگیرد.

منابع: